بیش‌فعالی یا اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) چیست؟
اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (Attention Deficit Hyperactivity Disorder – ADHD) یکی از رایج‌ترین اختلالات عصبی-رشدی در کودکان است که معمولاً در سنین پایین ظاهر شده و می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد. کودکان مبتلا به ADHD ممکن است در تمرکز، کنترل تکانه‌ها و مدیریت رفتارهای خود دچار مشکل شوند.
علائم ADHD در کودکان و نوجوانان
علائم این اختلال معمولاً در سه دسته اصلی قرار می‌گیرند:
۱. بی‌توجهی (عدم تمرکز)
- مشکل در تمرکز روی وظایف و فعالیت‌ها
- فراموش کردن کارهای روزمره
- عدم دقت در انجام تکالیف و اشتباهات مکرر
- ناتوانی در پیگیری دستورات و تکمیل کارها
- گم کردن مداوم وسایل (مداد، دفتر، اسباب‌بازی و…)
۲. بیش‌فعالی
- حرکت مداوم و بی‌قراری (مثلاً تکان دادن دست و پا)
- ناتوانی در نشستن طولانی‌مدت در کلاس یا هنگام انجام کارها
- حرف زدن بیش از حد
- ناتوانی در انجام بازی‌های آرام و بی‌سر و صدا
۳. رفتارهای تکانشی (کنترل ضعیف تکانه‌ها)
- قطع کردن صحبت دیگران
- پاسخ دادن قبل از شنیدن کامل سؤال
- بی‌صبری و عدم توانایی در انتظار نوبت
- انجام رفتارهای پرخطر بدون فکر کردن به پیامدهای آن
دلایل و عوامل ایجاد ADHD
عوامل متعددی در بروز ADHD نقش دارند، از جمله:
✔ ژنتیک: این اختلال معمولاً در خانواده‌ها دیده می‌شود.
✔ عوامل محیطی: مواجهه با سموم در دوران بارداری یا اوایل کودکی.
✔ نارس بودن نوزاد: نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند، بیشتر در معرض ADHD هستند.
✔ ساختار مغزی: برخی مطالعات نشان داده‌اند که فعالیت و رشد مغز در افراد مبتلا به ADHD متفاوت است.
روش‌های تشخیص ADHD
تشخیص این اختلال معمولاً توسط روانپزشک، روانشناس یا متخصص مغز و اعصاب انجام می‌شود. معیارهای تشخیصی شامل بررسی رفتار کودک در محیط‌های مختلف (خانه، مدرسه و…) و پرسش‌نامه‌های ارزیابی برای والدین و معلمان است.
راه‌های درمان ADHD
روش‌های درمان ADHD شامل ترکیبی از مداخلات دارویی و غیر دارویی است:
۱. درمان دارویی
داروهای محرک (مانند ریتالین و آدرال) و داروهای غیرمحرک (مانند اتوموکستین) می‌توانند به بهبود تمرکز و کاهش بیش‌فعالی کمک کنند. مصرف دارو باید تحت نظر پزشک باشد.
۲. درمان‌های رفتاری و آموزشی
- رفتاردرمانی: آموزش مهارت‌های کنترل رفتار به کودک
- آموزش والدین: والدین یاد می‌گیرند که چگونه رفتارهای کودک را مدیریت کنند
- درمان شناختی-رفتاری (CBT): کمک به کودک در مدیریت احساسات و افکار
- همکاری با مدرسه: تنظیم برنامه‌های ویژه آموزشی برای کمک به یادگیری بهتر کودک
۳. تغییر سبک زندگی
✔ تغذیه مناسب: رژیم غذایی سالم می‌تواند در کنترل علائم مؤثر باشد.
✔ ورزش و فعالیت بدنی: تخلیه انرژی اضافی از طریق ورزش می‌تواند رفتارهای بیش‌فعالی را کاهش دهد.
✔ مدیریت خواب: تنظیم ساعت خواب می‌تواند به بهبود تمرکز کمک کند.
جمع بندی
ADHD یک اختلال شایع است که اگر به درستی مدیریت نشود، می‌تواند بر زندگی تحصیلی، اجتماعی و خانوادگی کودک تأثیر بگذارد. با تشخیص زودهنگام و استفاده از روش‌های درمانی مناسب، می‌توان به کودکان و نوجوانان مبتلا به ADHD کمک کرد تا زندگی موفق‌تری داشته باشند.
با سایت پرورش کده همراه باشید.